Levant Ticareti Nedir? Yoksa Bu Eski Bir Taktik mi?
İzmir’de, 25 yaşımda, günlük hayatın karmaşasında kaybolurken, bazen birdenbire eski tarih kitaplarından fırlamış gibi bir düşünce takılıveriyor kafama: “Levant ticareti nedir, acaba?” Hani şu tarih derslerinde adı geçen, ama hiç tam olarak anlayamadığımız o meşhur ticaret. Cevabı bulmam belki biraz zaman aldı ama durun, sakin olun, anlatacağım.
Bu yazıda levantenlerin, karadenizli tüccarların, ipekten bahseden tarih kitaplarının arasında kaybolmadan, bu işin modern haline nasıl gülünç bir şekilde yaklaşılabileceğini anlatacağım. Gergin olmayın, sadece biraz eğlenceli bir yolculuğa çıkacağız!
Levant Ticareti ve Eski Dönemlerde “Kervanlar Arası Komedi”
Levant ticareti, temelde Akdeniz bölgesinde, özellikle de Osmanlı İmparatorluğu’nun egemen olduğu zamanlarda yapılan büyük çaplı bir ticaret yolunu ifade eder. Yani, bugünkü Lübnan, Suriye, Türkiye, Mısır gibi yerlerde tüccarların dükkanlar açıp, mallarını birbirlerine satmalarının yüksek düzeyli bir sanatıydı. Şu an düşündüğümüzde sanki eski zamanlarda tüccarlar ve kervanlar arasında bir tür pazarlık şovu yapılmış gibi geliyor. Bir anlamda “Ben sana incir satıyorum, sen de bana halı ver, he?” tarzı bir ilişki.
Peki bu ticaret ne işe yarıyordu? Adamlar, Akdeniz’deki şehirlere ithalat-ihracat yaparak malları bir noktadan bir diğerine taşımak için kara yolu değil deniz yolunu tercih ediyorlardı. Yani, teknelerde yapacak başka hiçbir şey bulamayan denizciler gibi, neşeli ama sürekli tedirgin bir yolculuğa çıkıyorlardı. Hadi ya, biraz da bugünlere gelelim.
Bugünün Levant Ticareti: Yavaş Ama Hızlı Tüketim
Bugün Levant ticareti, bir tık daha modern halini aldı. Şimdi teknoloji var, ama bizler hâlâ eski kafalıyız. “Ticaretin en hızlı yolu ne?” diye sorduklarında, kimse bilgisayar ekranına bakmıyor, değil mi? Mesela Amazon’dan alışveriş yapıp, paketler iki günde gelince, bir anlamda eski Levant tüccarlarının “malları en hızlı nasıl taşırım” çabasını bir şekilde yaşamış oluyorsun. Ama bu malları taşıyan kervanı, “çalışan bir robot”la değiştirdiğini pek fark etmiyorsun!
Bir kere “Levant ticareti nedir?” diyorsan, sadece Akdeniz’de değil, senin internet alışverişi yaptığın her yerde var. O kadar hızlı alışveriş yapıyorsun ki, sanki bu ticaretin “prensipleri” ne ki diye düşünmeye başlıyorsun.
Örneğin: Geçen gün arkadaşım Okan’la şunu konuştuk:
Okan: “Abi, bir kahve istiyorum, sen şurada mi yapacaksın?”
Ben: “Tabii, ama önce internetten sipariş verdim, kahve buraya 20 dakikada gelir, o zaman biz Levant gibi bir şeye dönüşüyoruz, değil mi?”
Okan: “Aynen, sadece deniz yok, kervan arabası yok, ama yine de her şey hızla gelip geçiyor.”
İşte, bu sohbet bile aslında bize bir şey anlatıyor: Levant ticareti de bazen hızla gelip geçen şeylerden ibaret.
Levant Ticareti ve Benim “Kafamda Ticaret Fuarı” Anlayışım
Bir de şunu unutmamak lazım: Levant ticareti, sadece malların alışverişi değil, aynı zamanda kültürel etkileşimlerin de bir aracıydı. Akdeniz’i keşfetmiş bir tüccarın, gittiği her yerden farklı bir dil, farklı bir yemek, farklı bir gelenek alması gibiydi. Biz bugün bunun tam tersini yapıyoruz: “Instagram keşfet” kısmında yemek tariflerini, kıyafetleri, tatil önerilerini bu şekilde alıyoruz. Hani bazen böyle bir fotoğraf gördüğümde, “Vay be, 500 yıl önceki tüccarların etkileşimi, neredeyse bugün benim giydiğim kıyafeti bulmam gibi!” diye düşünmeden edemiyorum.
Mesela geçen hafta sonunda, mutfakta ne pişireceğimi düşündüğümde, levante mutfağı da bir nebze aklıma geldi. Kısacası, eski ticaret yolları o kadar yakın oldu ki, şimdi internet üzerinden aktarılan her şeyin bir anlamda Levant’ın uzantısı gibi olmasına şaşırmadım.
Şöyle bir iç sesle düşündüm:
“Vallahi, bir gün gittiğim kafede Levant tipi bir yemek yiyorum, Levant ticareti nedir diyorum, ama yemek birden aşırı hızlı geldi, siparişi bir anda getiren robot garsona Levant tüccarlarını soruyorum, ne oldu şimdi?”
Levant Ticareti, Bugünün Gençliği ve Trend Takıntısı
Sonuçta, Levant ticareti eski zamanlardan çok, günümüzdeki alışveriş çılgınlıklarına benziyor. Bizim kervanlarımız daha çok sosyal medya platformlarında geziyor. Yine de bir fark var: Eskiden kervanlar daha çok deniz yoluyla mal taşırdı, biz ise hızla internet üzerinden içerik tüketiyoruz. “Levant ticareti nedir?” diye merak ediyorsak, her birimiz, sosyal medyada takıldığımız, alışveriş yaptığımız, post paylaştığımız bu dünyanın tüccarlarıyız.
Hani, sormadan geçemeyeceğim: Levant ticareti acaba bizim için daha çok bir “trendi” haline gelmiş olabilir mi?
—
Ve bu yazıyı sonlandırırken şunu fark ettim: Günümüz dünyasında, eski tüccarların malları taşırken yaşadığı zorluklar bizim modern versiyonlarımızda sadece dijital formata dönüştü. Yani, teknolojinin hızında kaybolan bir ticaret anlayışından, dijital dünyada malların “hızla taşınması”na doğru geçtik. Yani, izlediğimiz, giydiğimiz, yediğimiz her şey aslında bir tür dijital Levant ticaretinin küçük parçaları.