Kamu Hukuku Dersleri Nelerdir? Rahatsız Eden Bir Ders Listesiyle Yüzleşme Zamanı
Kamu hukuku dersleri uzun zamandır kutsal bir liste gibi ezberleniyor; kimse “neden böyle?” diye sormaya cesaret etmiyor. Ben soruyorum: Eğer bu dersler gerçekten adaletin omurgasıysa, neden sınıftan çıkınca hayata değmeyen bilgilerle dolu hissediyoruz? Bu yazı, “Kamu hukuku dersleri nelerdir?” sorusuna sadece liste vererek değil, o listenin karanlıkta kalan yönlerini aydınlatarak cevap veriyor. Tartışmak istiyorum, çünkü tartışmadan dönüşüm olmaz.
Kamu Hukuku Derslerinin Çekirdeği: Teori Çok, Gerçeklik Az
Kamu hukuku dersleri, devleti ve bireyi aynı masaya oturtmayı vaat eder. Fakat çoğu zaman masada sadece kitaplar konuşur. Öğrenciye ezberletilen kavramlar, karakoldaki bir ifade alma sürecinde, belediyedeki ruhsat çekişmesinde, vergi dairesindeki usulsüzlük iddiasında duvara çarpıp dökülür. Peki sorun derslerde mi, yöntemlerde mi? İkisi de. Dersler gerekli; ama anlatıldıkları kalıp 90’lardan kalma. Hâlâ.
Çekirdek Dersler: Sütunlar ve Çatlaklar
Anayasa Hukuku
Kâğıt üstünde özgürlüklerin katalogu; pratikte ise çoğu derste mahkeme kararlarıyla soluk aldırılmayan bir metin yığını. Anayasa Mahkemesi ve AİHM içtihatlarını dosdoğru okumadan “temel haklar” konuşmak, pusulasız haritaya bakmak gibi. Provokatif soru: Eğer ifade özgürlüğünün sınırlarını hiç tartışmadıysak, sosyal medyada bir paylaşıma verilen idari para cezasını nasıl değerlendireceğiz?
İdare Hukuku
“Kamu gücü”nün sihirli değneği burada anlatılır. Ama sihirbazın numaraları –idari işlem, yetki, şekil, sebep– çoğunlukla soyut kalır. İhale iptali, imar planı değişikliği, kamulaştırma bedeli… Dosya görmeden, dilekçe yazmadan, Danıştay kararlarını okuma disiplini olmadan bu ders havada asılı kalır. Soru: Öğrenciye tek bir gerçek idari dosya göstermeyen bir müfredat, idareyi nasıl denetleyecek hukukçular yetiştirir?
İdari Yargı
Usul, adaletin taşındığı kaptır. Ancak pek çok yerde bu ders “süreler ve görev” listesine indirgeniyor. Yürütmenin durdurulması kararlarının toplumsal etkisi, kamu yararı–birey yararı çatışması gerçek örneklerle masaya yatırılmadığında, öğrenci en kritik ilacı kullanmayı öğrenemiyor. Sorulmalı: Yürütmenin durdurulmasını sınavda ezberleyen, hayatın içinde kullanabilir mi?
Ceza Hukuku (Genel–Özel)
Burada insanın özgürlüğü ile toplum güvenliği arasındaki gerilim en sert hâliyle belirir. Ne var ki bazı dersler hâlâ “tipiklik–kusurluluk” şemasını tablo gibi sunup geçiyor. Somut dosya analizi, bilirkişi raporlarının eleştirisi, delil yasakları tartışması yoksa, teorinin adalete değmesi beklenemez. Soru: Bir suçun haber bülteninden yargısız infaza dönüşmesini engelleyecek refleks, sınıfta nasıl inşa edilir?
Ceza Muhakemesi Hukuku
Gözaltı, arama, el koyma, savunma hakkı, masumiyet karinesi… Hepsi kitabî olarak anlatılıyor; peki kolluk pratiğiyle yüzleşiliyor mu? Uygulamada tek bir usul hatasının özgürlüğe mal olabileceği gerçeğini, vaka analizi ve duruşma simülasyonları olmadan içselleştirmek mümkün değil. Kışkırtıcı soru: Duruşmaya hiç girmemiş bir öğrenci “adil yargılanma”yı gerçekten kavrayabilir mi?
Vergi Hukuku
Ekonomiyle nefes alan bir hukuk dalı, ama çoğu yerde “usul kanunu maddeleri”ne gömülüyor. Vergi uyuşmazlıklarının işletmeler ve bireyler üzerindeki etkisi, uzlaşma mekanizmalarının etik sınırları, vergi–adalet ilişkisi tartışmaya açılmıyor. Soru: Vergide adalet nerede başlar, nerede biter; biz bu soruyu derste hiç sorduk mu?
Kamu (Milletlerarası) Hukuk
Devletler arası ilişkiler, uluslararası sorumluluk, antlaşmalar… Güzel. Ama günün sonunda öğrencinin aklında “bu bana ne anlatıyor?” sorusu kalıyor. İltica, sığınma, deniz yetki alanları, savaş suçları gibi güncel dosyalar masaya gelmedikçe, ders küresel adaletle bağlantı kuramıyor. Soru: Uluslararası hukuku, güncel krizlerin kalbinde tartışmaya cesaret edecek miyiz?
İnsan Hakları Hukuku
Adı geçen her yerde alkış, içerik geldiğinde suskunluk. Hakların devlete karşı kalkan oluşu, sivil alanın daralması, ayrımcılık yasağının pratikteki sınavları… Klinik çalışmaları, stratejik dava seçimi ve gölge raporlama yapılmadan bu ders ideal bir posterden öteye gitmiyor. Soru: Hakları konuşuyoruz; peki hak arama yollarını öğretiyor muyuz?
Seçmeli Alanlar: Çağın Nabzı ve Müfredatın Yorgunluğu
Çevre hukuku, sosyal güvenlik, bilgi edinme, kişisel verilerin korunması, medya ve ifade özgürlüğü, yapay zekâ etiği, dijital deliller… Bunlar olmadan çağın kamu hukuku eksik kalır. Ne yazık ki çoğu fakültede seçmelere ayrılan zaman ile dersin ağırlığı arasında uçurum var. Öğrenci seçim yapıyor ama derinleşemiyor. Neden? Çünkü program, “temel” dediği dersleri hâlâ tartışılmaz bir tahtta tutuyor. Oysa gerçek hayat, seçmeli sandığımız alanlarda patlıyor.
Yöntem Sorunu: Ezberin Konforu, Eleştirinin Bedeli
Kamu hukuku derslerinin en büyük açığı yöntemdir. Vakalarla tartışma yerine slayttan okuma; klinik hukuk eğitimi yerine teorik özet; sözlü savunma yerine test sınavı… Öğrencinin sahici hatalar yapmasına alan açmayan her sınıf, adaletin laboratuvarını kurmaktan kaçar. Provokatif soru: Hata yapmaktan korkan bir öğrenci, hatayı devlet yapınca nasıl itiraz edecek?
Ne Yapmalı? (Evet, Bu da Bir Kamu Hukuku Sorusu)
- İçtihat Merkezli Ders: AYM, Danıştay ve AİHM kararları dosya gibi okunmalı; argüman yazımı ve muhalefet şerhi çözümlemeleri yapılmalı.
- Klinik ve Simülasyon: İfade alma, duruşma, uzlaşma, arama–elkoyma senaryoları dersin parçası olmalı.
- Disiplinlerarası Bağ: Ekonomi, siyaset bilimi, sosyoloji ve veri bilimi ile köprü kurmadan vergi, idare ve insan hakları eksik kalır.
- Değerlendirme Devrimi: Sadece test değil; yazılı mütalaa, dava stratejisi ve etik ikilemler üzerinden ölçme.
Son Söz: Listeyi Değil, Cesareti Ezberleyin
“Kamu hukuku dersleri nelerdir?” sorusunun yanıtı bir liste vermek kadar basit değil. Evet, Anayasa’dan İdare’ye, Ceza’dan Vergi’ye uzanan bir omurga var; İnsan Hakları ve Uluslararası Hukuk bunu kuşatıyor. Ama asıl mesele şu: Bu dersler, devleti eleştirebilen, yurttaşı koruyabilen, güce karşı hukuku savunabilen bir zihin inşa ediyor mu? Eğer etmiyorsa, listedeki her maddeyi altınla yazsak ne değişir?
Şimdi söz sende: Sence hangi dersler gerçekten hayatla temas ediyor, hangileri sadece kâğıt üzerinde kalıyor? Müfredatta ilk hangi taşı yerinden oynatırdın? Aşağıda tartışalım; çünkü kamu hukuku, tartışmaktan korktuğumuzda ilk bizi terk eder.