Özbekistan’da Gece Hayatı Nasıl? Toplumsal Cinsiyet ve Adalet Penceresinden Bir Bakış
İstanbul’da yaşayan, bir sivil toplum kuruluşunda çalışan biri olarak gece kavramı benim için sadece eğlence demek değil. Akşam saatlerinde metrobüste yan yana ayakta duran kadınlar, vardiyadan çıkan gençler, gece mesaisine kalan kuryeler… Hepsi bana şunu düşündürüyor: Gece, herkes için aynı mı? Bu soruyu Özbekistan’da gece hayatı nasıl? başlığı altında düşünmeye başladığımda, iş sadece barlar ve kulüplerden ibaret olmaktan çıkıyor; toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet meselelerine kadar uzanıyor.
Özbekistan’da Gece Hayatı Nasıl? Kimin İçin, Ne Kadar?
Özbekistan denince çoğu insanın aklına tarihi şehirler, medreseler, gündüz vakti gezilen pazarlar geliyor. Ama gece hayatı meselesi, özellikle farklı toplumsal gruplar için oldukça katmanlı. Taşkent gibi büyük şehirlerde gece açık kafeler, restoranlar ve bazı eğlence mekânları var. Ancak bu mekânların kimlere hitap ettiği, kimlerin rahatça girebildiği ciddi bir soru.
İstanbul’da gece geç saatte otobüse bindiğimde, kadınların çantalarını daha sıkı tuttuğunu, kulaklıklarını çıkarıp etrafı kolaçan ettiğini görüyorum. Benzer bir hissi, Özbekistan’da yaşayan bir kadın arkadaşım anlatmıştı. Ona göre Özbekistan’da gece hayatı nasıl? sorusunun cevabı, erkekler ve kadınlar için aynı değil. Erkeklerin gece dışarıda olması daha “normal” karşılanırken, kadınların geç saatlerde sokakta olması hâlâ sorgulanabiliyor.
Toplumsal Cinsiyet: Görünmeyen Sınırlar
Toplumsal cinsiyet rolleri gece hayatını doğrudan etkiliyor. Özbekistan’da gece eğlencesi çoğu zaman daha kontrollü, daha kapalı alanlara sıkışmış durumda. Kadınlar için güvenlik kaygısı, sadece fiziksel değil, sosyal bir mesele. “Gece neden dışarıdaydın?” sorusu, pek çok kadının zihninde dolaşıyor.
İstanbul’da çalıştığım kurumda Orta Asya’dan gelen göçmen kadınlarla yaptığımız sohbetlerde bu çok net ortaya çıkıyor. Bazıları, Özbekistan’da gece hayatı nasıl? diye sorulduğunda “vardı ama bana göre değildi” diyor. Çünkü gece hayatı, herkesin kendini özgürce ifade edebildiği bir alan olmaktan çok, belli kalıplara uymanın beklendiği bir zemin olabiliyor.
Çeşitlilik Meselesi: Kimler Görünür, Kimler Değil?
Gece hayatı denince çeşitlilik önemli bir ölçüt. Farklı etnik kökenler, farklı yaşam tarzları, farklı cinsel yönelimler… Özbekistan’da bu çeşitliliğin gece mekânlarında ne kadar görünür olduğu sınırlı. Resmî ya da gayriresmî baskılar, insanların kendilerini açıkça ifade etmelerini zorlaştırabiliyor.
İstanbul’da gece vapurunda yan yana oturan çok farklı insan profilleri görürüm: öğrenciler, LGBTİ+ bireyler, gece vardiyasından çıkan işçiler. Bu çeşitlilik, her şeye rağmen kamusal alanda kendini gösteriyor. Özbekistan’da ise gece hayatı daha homojen bir yapıya sahip. Bu durum, farklı olanın ya evde kalmasına ya da görünmez olmasına yol açabiliyor.
Sosyal Adalet: Gece Kimin Hakkı?
Sosyal adalet açısından bakınca, gece hayatı bir lüks mü yoksa kamusal bir hak mı sorusu ortaya çıkıyor. Özbekistan’da ekonomik eşitsizlikler de gece hayatını şekillendiriyor. Gece açık olan mekânlar genellikle belirli bir gelir grubuna hitap ediyor. Düşük gelirli gençler için gece, çoğu zaman çalışmak anlamına geliyor; eğlenmek değil.
İstanbul’da gece 02.00’de bir simitçiden çay alırken, onunla sohbet ettiğimde bunu çok net hissediyorum. Gece, herkes için aynı şekilde yaşanmıyor. Özbekistan’da gece hayatı nasıl? sorusu da tam olarak burada anlam kazanıyor: Gece, kimileri için müzik ve sohbet, kimileri için geçim derdi.
Gündelik Hayatla Teorinin Kesiştiği Yer
Toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet kavramları bazen akademik metinlerde sıkışıp kalıyor. Ama sokakta, durakta, işyerinde karşılığı var. Özbekistan’daki gece hayatını bu gözle düşününce, mesele sadece eğlence kültürü değil; kamusal alanın kime ait olduğu sorusu.
Bir sivil toplum çalışanı olarak şuna inanıyorum: Gece hayatı, bir toplumun özgürlük alanlarını gösteren güçlü bir gösterge. Kadınların, farklı kimliklerin, gençlerin geceye ne kadar dahil olabildiği çok şey anlatıyor.
Özbekistan’da Gece Hayatı Nasıl? Sorusunun Ardında Kalanlar
Sonuçta Özbekistan’da gece hayatı nasıl? sorusu, tek cümleyle cevaplanacak bir soru değil. Kimi için sakin ve güvenli, kimi için sınırlı ve dışlayıcı. Toplumsal cinsiyet normları, çeşitlilik algısı ve sosyal adalet meseleleri, gecenin nasıl yaşandığını doğrudan etkiliyor. İstanbul sokaklarında gördüğüm adaletsizlikler bana şunu öğretti: Gece, ancak herkes için eşit olduğunda gerçekten gece olur. Özbekistan’da da bu dönüşümün izleri var; yavaş ama hissedilir.